مشکلات کشت کلزا و دلیل عدم استقبال زارعین از توسعه کشت کلزا

مشکلات کشت کلزا و دلیل عدم استقبال زارعین از توسعه کشت کلزا

مشکلات داشت
مشکلات داشت کلزا را نیز به سه دسته مبارزه با علف های هرز، آفات و بیماری های کلزا دسته بندی کرده که جداگانه هر یک را مورد بررسی قرار می دهیم.

بقیه در ادامه مطلب

1- مبارزه با علف های هرز
یکی از عوامل محدودکننده کشت کلزا در تمامی نقاط دنیا وجود علف های هرز است. این گیاهان که اغلب با کلزا هم خانواده اند در طول دوره ی رشد با گیاه کلزا رقابت تنگاتنگی انجام داده و به صورت معنی داری بر عملکرد کلزا موثرند. همچنین در زمان برداشت مشکل جدی ایجاد می کنند زیرا در زمان رسیدن بذور کلزا، علف های هرز به صورت خیس و نارس در سطح مزرعه پراکنده اند و ادوات برداشت را با مشکل مواجه می کنند و اغلب راننده ی کمباین مجبور به پیاده شدن و رفع گرفتگی چرخ دنده های قسمت جلوی کمباین می گردد. ضمن اینکه بذور علف های هرز وارد مخزن شده و موجب ناخالصی بخصوصی در تولید می گردند. یکی از بهترین روش های مبارزه با علف های هرز نیز انتخاب بذر مناسب و عاری از بذور علف های هرز بخصوص بذور تیره ی شب بو مثل خردل وحشی، شلمی و غیره می باشد. علف کش مورد استفاده کلزا قبل از کاشت ترفلان است که بر روی اکثر علف های باریک برگ و تعدادی از پهن برگ ها موثر است. بعد از کاشت نیز می توان از علف کش های گالانت، فوکوس و نابواس استفاده کرد. یکی از روش هایی که کارشناسان امر توصیه می کنند این است که کلزا در زمینی کشت شود که سال قبل یکی از غلات کشت شده و به نحو موثر با علف های هرز آن بخصوص علف های پهن برگ مبارزه شده است. در این خصوص، علف کش مناسب جهت مبارزه با علف های هرز پهن برگ تاکنون در دسترس زارعین قرار نگرفته و این یک مشکل جهانی است.
2- آفات کلزا
از عوامل محدودکننده کشت گیاه کلزا، آفات گیاهی می باشد. با توجه به جدید بودن این گیاه در کشور، آفات خاص اختصاصی بر روی این گیاه مشاهده نشده است ولی آفات مهم دیده شده در دنیا بر روی این گیاه شامل آفات زیر است: سوسک گرده خوار، شته مومی کلم، سفیده کلم، آگروتیس، شب پره گاما، راب و حلزون.
3- بیماری های کلزا
در رابطه با بیماری های کلزا در جهان عوامل بسیاری قابل طرح می باشد، ولی در ایران با توجه به اینکه این گیاه دارای سابقه کشت طولانی نیست، گسترش و میزان بیماری های آن نیز به همان نسبت کم است. لازم به ذکر است اکثر این بیماری ها بسیار محدود و فقط در نقاطی خاص با شرایط خاص دیده شده اند. رایج ترین بیماری های کلزا در جهان عبارتند از: آلترناریا، اسکروتینیا، سفیدک دروغی، زنگ سفید، ساق سیاه فیلودی، نماتد کلزا.
ج) مشکلات برداشت کلزا
برداشت کلزا به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد. در برداشت غیر مستقیم ابتدا بوته بریده می شود و سپس خرمن کوبی می گردد. برداشت غیرمستقیم معمولا برای کلزای زمستانه توصیه نمی شود زیرا برداشت زود هنگام باعث کاهش میزان روغن، رطوبت زاید در بذر و وجود مقدار زیادی بذر سبز می شود. دروی دیر هنگام کلزا نیز باعث اتلاف بذر ناشی از ریزش خواهد شد. برداشت غیر مستقیم نیز همواره با مقداری ریزش بذر همراه است. یک مشکل اساسی در برداشت کلزا این است که بذور با هم نمی رسند و همواره میوه های موجود در ساقه اصلی زودتر از میوه های روی ساقه فرعی می رسند، ضمن این که شکل گل نیز به گونه ای است که گل های پایین گل آذین زودتر از گل های بالای گل آذین می رسند. بنابراین در بهترین حالت های برداشت نیز باید حداقل از 10 درصد محصول صرف نظر کرد و وقتی 90 درصد گل ها می رسند برداشت را انجام داد. دو روش برای کاهش ریزش در دنیا رایج است که شامل خشک سازی و استفاده از مواد نگهدارنده غلاف می باشد.
خشک سازی (Pesication): این روش در مناطق و کشورهایی با آب و هوای مرطوب به کار گرفته می شود. در این روش با به کارگیری سمومی نظیر دی کوآت و گلیفوزیت، شرایط مرگ سریع و خشک کردن گیاه را فراهم کرده و در نهایت کلزا 7-5 روز بعد از به کارگیری سم می تواند برداشت شود.
استفاده از مواد نگهدارنده غلاف (Podsealant): در این روش با استفاده از ترکیباتی نظیر سیکلوهگزات موجب جلوگیری از ریزش در گیاهان یا غلاف های شکوفا می گردند. این روش ها با توجه به افزایش هزینه و سایر مشکلات مشابه در کشور ما رایج نبوده و توسط کارشناسان توصیه نمی شود. در برداشت با کمباین توجه به این نکته ضروری است که بذر کلزا از بذور سایر غلات ریزتر است و این موضوع مستلزم تنظیم دقیق تر دستگاه است. همچنین باید از دستگاه های نو برای برداشت استفاده کرد. بعضا مشاهده شده است که در برداشت غلات تا 20 درصد محصول ریزش دارد که این درصد درخصوص کلزا به مراتب بیشتر خواهد بود. بالتبع استفاده از این کمباین ها موجب خسارت فراوان و غیر اقتصادی بودن تولید محصول خواهد بود.
مشکلات خرید کلزا
قیمت خرید کلزا در سال جاری 370 تومان تعیین شده است که رشد چشمگیری نسبت به سال های قبل داشته و از قیمت جهانی آن به طور قابل توجهی بالاتر است. در این خصوص دولت سوبسید لازم را در اختیار کارخانجات تولید روغن قرار داده است. طی سال های گذشته با توجه به پایین بودن قیمت کلزا، کارخانجات تولید روغن ترجیح دادند از محصول خارجی خریداری نمایند که این موضوع زارعین را با مشکلات جدی مواجه کرده بود. این موضوع قابل توجه و تامل است که کشورهای عمده تولیدکننده محصولات زراعی به منظور به دست گرفتن بازار مصرف و گسترش سیطره اقتصادی خود به کشورهای در حال توسعه و مصرف کننده اقدام به پرداخت سوبسید تولید و بیزانس صادرات می نمایند و خودکفایی در تولید محصولات غذایی مستلزم صرف هزینه جهت رقابت با آنهاست.
نتیجه گیری
زراعت کلزا در هر سه مرحله کاشت، داشت و برداشت به مراتب از غلات حساس تر است و نیازمند مراقبت ویژه می باشد. تجهیزات مورد استفاده در هر سه مرحله نیز نیازمند تنظیمات خاص خود بوده و مستلزم به کارگیری ادوات جدید و مدرن است. در این خصوص استفاده از نیروی انسانی متخصص و مجرب در بهره برداری بهینه امری واجب و ضروری است. همچنین افزایش معلومات زارعین کلزا در ارتقای میزان تولید در واحد سطح از ملزومات اولیه ی توسعه این زراعت مهم و استراتژیک برای کشور است. در زمینه خرید محصول و پرداخت سوبسیدهای مربوطه توجهات لازم به عمل آمده، اما ادامه این روند و گشودن باب های جدید در تسهیل مراحل تحویل محصول و کاهش هزینه های حمل و نقل می تواند مشوق زارعین در توسعه سطح زیرکشت باشد. در حال حاضر ادوات مورد استفاده در زراعت کلزا همان دستگاه ها و ادوات زراعت غلات هستند که اغلب در مراحل تولید غلات نیز با اشکالات فراوان همراهند و حال آن که در کاشت و برداشت کلزا این مشکلات و مسایل فنی به مراتب نمود واضح تری می یابند؛ لذا میزان تولید در واحد سطح کاهش چشمگیری دارد و تولید این محصول مهم را با چالش های فراوان مواجه می کند. به همی دلیل تزریق ماشین آلات جدید و مدرن به پیکره بخش کشاورزی از ضروریات است که در زراعت کلزا این مهم به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است.
به هر حال در صورت عدم توجه و مراقبت های ویژه در مراحل مختلف بخصوص نکات مهمی که به آن پرداخته شد، میزان تولید به نحو چشمگیری کاهش خواهد یافت به گونه ای که زراعت این محصول را از صرفه اقتصادی خارج می نماید و در نتیجه زارعین از توسعه کشت آن استقبال لازم را به عمل نخواهند آورد.